Соціум. Альманах соціальної історії / Головний редактор В.СМО­ЛІЙ; відповідальний редактор В.ГОРОБЕЦЬ. Вип. 1—3. Київ: Інститут історії України НАН України, 2002—2003.

Сацыяльная гісторыя ці, дакладней, новая сацыяльная гісторыя з’яўляецца адным з магістральных кірункаў развіцця сучаснай гістарычнай навукі. Цікавасць, што выяўляюць да яе гісторыкі па ўсім свеце, прыносіць стварэнне адпаведных спецыялізаваных акадэмічных і універсітэцкіх асяродкаў, якія паступова афармляюцца арганізацыйна. Гэты пра­цэс — праўда, адносна нядаўна — закрануў і гістарыяграфію постсавецкіх краін. З 1998 г. у Маскве выходзіць „Социальная история. Ежегодник“. У 2002 г. адбыліся дзве важныя падзеі ў навуковым жыцці нашых паўднёвых суседзяў. Пачаў выходзіць альманах сацыяльнай гісторыі „Соцыум“, а ў Інстытуце гісторыі Украіны НАН Украіны быў створаны Цэнтр даследавання праблем сацыяльнай гісторыі, друкаваным органам якога і стала згаданае выданне.
Чытаць далей →

Biblia ruska, vyložena doktorom Franciskom Skorinoju (Prag, 1517—1519): Kommentare; Apostol (Wilna, 1525): Facsimile und Kommentar/ Herausgegeben von Hans Rothe und Friedrich Scholz. Paderborn etc.: Ferdinand Schöningh, 2002. 1048 s.

На Захадзе заўважна расце цікавасць да славянскіх народаў і іхнае гісторыі ды культуры. Сур’ёзныя заходнія навукоўцы бяруцца за вывучэнне спадчыны нашых народаў; паважныя выдавецтвы рыхтуюць грунтоўныя выданні тэкстаў, належных да нашай гісторыі. У Амерыцы заўважнай праявай гэтае тэндэнцыі сталася шматтомавае гарвардскае выданне ўкраінскіх літаратурных помнікаў, добрая палова з якіх змяшчае творы, што з роўным правам належаць і Беларусі (напрыклад, Трэнас Мялета Сматрыцкага). У Еўропе падзеяй апошніх гадоў стала ажыццяўленне ў Нямеччыне комплекснай праграмы Biblia Slavica, у межах якой прадугледжвалася і факсімільнае ўзнаўленне беларускага (скарынаўскага) ды ўкраінскага (астрожскага) выданняў біблійных тэкстаў. Што праўда, ашчадныя немцы пасля выпуску пражскае Бібліі Францыска Скарыны „Беларускай энцыклапедыяй“ адмовіліся ад думкі перавыдаваць кнігі Старога Запавету і засяродзілі сваю ўвагу на віленскім Апостале, пры публікаванні дадаўшы да яго нарыхтаваныя раней матэрыялы. Такім шляхам і паўстаў рэцэнзаваны том. Чытаць далей →

GEIER, WOLFGANG. Russische Kulturgeschichte in diplo­ma­ti­schen Reiseberichten aus vier Jahrhunderten: Sigmund von Herberstein, Adam Olearius, Friedrich Christian Weber, August von Haxthausen. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2004. 208 s. (Studien der Forschungsstelle Ost­mittel­europa an der Universität Dortmund, Bd. 37)

Праца знанага нямецкага даследчыка Вольфганга Гаера з’яўляецца вынікам даследаванняў, што праводзіліся аўтарам сумесна з ягонымі студэнтамі, магістрантамі і дактарантамі на семінарскіх занятках па параўнальнай культурнай гісторыі краін і народаў Паўднёва–Ўсходняй, Усходняй і Цэнтральна-Ўсходняй Еўропы, а таксама на семінарах па вывучэнні вобразаў сябе і вобраза чужога ў еўрапейскай гісторыі. На занятках асаблівая ўвага аддавалася такім пытанням, як змест і форма гістарычна–грамадскага працэсу пошуку ўласнай ідэнтычнасці, гістарычная памяць і свет ўяўленняў.
Чытаць далей →

Jaroszewicz–PieresŁawcew, Zoja. Druki cyrylickie z ofi­cyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI—XVIII wieku. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińskiego, 2003. 309 s.

У польскім кнігазнаўстве з даўніх часоў існуе сталая зацікаўленасць беларускім і ўкраінскім кірылічным кнігадрукам эпохі Сярэднявечча. У апошнія дзесяцігоддзі з’явілася некалькі буйных даследаванняў, у якіх з сучасных пазіцый даецца сістэматызаваны агляд кнігавыдання Беларусі і Ўкраіны, у тым ліку і кірылічнага[1]. Праўда, і ў ранейшых польскіх бі­бліяграфічных крыніцах заўжды разглядалася кніжная прадукцыя беларускіх і ўкраінскіх кірылічных друкарняў[2].
Чытаць далей →

НОСОВ, БОРИС В. Установление российского господства в Речи Посполитой 1756—1768 гг. Москва: Индрик, 2004. 728 с.

Назва кнігі досыць трапна перадае яе змест. Аўтар — намеснік дырэктара Інстытута Славяназнаўства Расійскай акадэміі навук — паставіў на мэце спецыяльна даследаваць галоўныя этапы палітыкі Расіі ў Рэчы Паспалітай з пачатку Сямі­гадовай вайны да атрымання ёю на сойме 1767—1768 г. ролі гаранта польской канстытуцыі. Праца падзелена на дзве часткі (мяжой якіх з’яўляецца сойм 1766 г., калі Расіі не ўдалося адразу рэалізаваць свае планы) і 16 раздзелаў (глаў).
Чытаць далей →

НОСЕВИЧ, ВЯЧЕСЛАВ. Традиционная белорусская деревня в европейской перспективе. Минск: „Технология“, 2004. 350 с.

Выхад манаграфіі Вячаслава Насевіча „Традиционная белорусская деревня в европейской перспективе“, на нашу думку, можна прызнаць падзеяй у сучаснай беларускай гістарыя­графіі. Гэтая кніга вылучаецца і арыгінальнасцю даследчыц­кіх падыходаў, і велізарным аб’ёмам апрацаванага аўтарам матэрыялу. Аб’ектам даследавання ў працы В.Насевіча з’яўляецца традыцыйная беларуская вёска. Актуальнасць абранай праблемы не выклікае сумнення. Без разумення таго патрыярхальнага вясковага свету, які на беларускіх землях захоў­ваўся з–за шэрагу прычын асабліва працяглы час, немагчыма зразумець і сучасны, ужо даволі моцна урбанізаваны свет нашай краіны. Цяжка не пагадзіцца з меркаваннем аўтара, што якраз прадукты распаду традыцыйнага сялянскага грамадства паслужылі глебай, на якой узрасла і сённяшняя палітычная сітуацыя ў Беларусі.
Чытаць далей →

Eriksonas, Linas. National heroes and national identities. Scotland, Norway and Lithuania. P. I. E. Peter Lang, Brussels, 2004. 320 s.

Манаграфія, якая выйшла ў сталіцы Еўрасаюзу, ёсць 26–м томам серыі „Пярэстая Еўропа“, аўтарамі якой з’яўляюцца гісторыкі розных краінаў. Яе аўтар Лінас Эрыксонас працуе ва універсітэце Глэморган (Вялікая Брытанія) і належыць да новай генерацыі літоўскіх гісторыкаў, што атрымалі адукацыю і абаранілі дысертацыі на Захадзе. Эрыксонас нарадзіўся ў Вільні, cкончыў Пражскі Карлаў універсітэт і дактарантуру Абердынскага універсітэта (Шатландыя). Валоданне сучаснай метадалогіяй і шэрагам замежных моваў вызначылі тэму першай кнігі маладога вучонага, якая паўстала з абароненай ім дысертацыі. Галоўная мэта працы — паказаць, як стваралася, а потым уплывала на пабудову этнічнай свядомасці шатландцаў, нарвежцаў і літоўцаў галерэя нацыянальных герояў.
Чытаць далей →

Solak, Zbigniew. Między Polska a Litwą. Życie i działalność Michała Römera. 1880—1920. Kraków, 2004.  484 s.

Міхал Ромэр (1880—1945) — юрыст, публiцыст, навуковец, грамадскi i палiтычны дзеяч — у пэўным сэнсе быў адным з апошніх грамадзянаў Вялікага Княства Літоўскага. Менавіта ён на пачатку ХХ ст. быццам акумуляваў дух г.зв. „ліцвінскага сепаратызму“ часоў Рэчы Паспалітай і ва ўмовах нацыянальнага Адраджэння народаў былога ВКЛ сфармуляваў асноўныя прынцыпы „краёвай ідэалогіі“. Яе падмуркам стала ідэя яднання розных народаў пад сцягам агульнага змагання за інтарэсы Краю (г.зн. земляў колішняга ВКЛ). Яно павінна было прывесці да фармавання нацыі дзяржаўнага (грамадзянскага) тыпу і адраджэння Вялікага Княства Літоўскага як незалежнай дэмакратычнай дзяржавы.

Аналізаваць жыццё першага „краёўца“ і апошняга грама­дзяніна ВКЛ складана, бо ягонай характэрнай рысай быў дуа­лізм. М.Ромэр належаў да г.зв „літоўскіх палякаў“, паходжанне і гістарычная памяць якіх былі звязаныя з гістарычнай Літвой, а культурная прыналежнасць — з Польшчай. Якраз гэты дуалізм адлюстраваўся ў назве кнігі („Паміж Польшчай і Літвой“).
Чытаць далей →

Юліюш Бардах — славуты польскі вучоны, даследнік праўнай, гістарычнай і палітычнай культуры, прызнаны аўтарытэт у колах як юрыстаў, так і гісторыкаў — нарадзіўся ў Адэсе 3 лістапада 1914 г. Больш за 20 гадоў таму, пад час ганаровай урачыстасці, прысвечанай 70–годдзю Майстра ды 50–годдзю яго творчасці, у запоўненай цераз край зале Рэктара Брудзіньскага ў Казіміравым палацы Варшаўскага універсітэта, юбіляр выказаўся са сваёй знакамітай вытанчанасцю: „У навуковым асяроддзі пануе перакананне, быццам павага і ўшанаванні з’яўляюцца не столькі вынікам творчага даробку і працоўнага ўнёску, колькі дасягненнем сталага веку. Замацаваліся дзве круглыя даты: шасцідзесяці– і сямідзесяцігоддзе. Пазнейшыя, беручы пад увагу сярэднюю працягласць жыцця — прывілей абраных“.
Чытаць далей →

4—5 лістапада 2004 г. у старажытным польскім горадзе Торунь адбылася Міжнародная навуковая канферэнцыя „Беларусь у ХХ стагоддзі. У звязку культуры і палітыкі“ (Białoruś w XX stuleciu. W kręgu kultury i polityki). Яна ла­дзілася кафедрай міжнародных зносін факультэта гістарычных навук Універсітэта Мікалая Каперніка. Ініцыятарамі і ста­раннымі арганізатарамі канферэнцыі сталі выкладчыкі уні­версітэта доктар Дарота Міхалюк, прафесар Станіслаў Александровіч і прафесар Збігнеў Карпусь. У прывітальным слове ўдзельнікам канферэнцыі прарэктар універсітэта прафесар Анджэй Радзіміньскі адзначыў важнасць узнятай тэмы для навукоўцаў не толькі Беларусі і Польшчы, але і многіх іншых краін Еўропы. Гэтую думку падтрымаў прафесар Збігнеў Карпусь, які ачольваў працу самай першай часткі канферэнцыі. Чытаць далей →