РАГУЛЯ БАРЫС. Беларускае студэнцтва на чужыне. Лёндан, 1996. 205
У 1994 г. у выдавецтве Беларускага Iнстытуту навукi i мастацтва (БIНIМ//Нью Ёрк) выйшла цiкавая i каштоўная манаграфiя Яна Максiмюка «Беларуская гiмназiя iмя Янкi Купалы ў Заходняй Нямеччыне (1945-1950 г.)». Гэта была першая i пакуль што адзiная кнiга, прысвечаная беларускай школе, што iснавала па-за межамi Бацькаўшчыны. Пасля знаёмства з гэтай грунтоўнай працай я мог толькi з сумам канстатаваць, што, на жаль, больш даведацца пра асветную дзейнасць нашых землякоў, якiя апынулiся на эмiграцыi i пра iх далейшы лёс — няма адкуль. I вось мне ў рукi трапiлi добра iлюстраваныя мемуары вядомага беларускага грамадскага, вайсковага i навуковага дзеяча эмiграцыi Барыса Рагулi — былога студэнта Марбург-скага i Лювенскага ўнiверсiтэтаў «Беларускае студэнцтва на чужыне», выдадзеная стараннямi Лявона Юрэвiча. Кнiга, якая напiсана незалежна ад доследаў Я.Максiмюка, з’явiлася як бы яе лагiчным працягам — гiсторыяй беларускага студэнцтва ў канцы 40-х — пачатку 50-х г. Гэта фактычна першыя i на дадзены момант адзiныя мемуары ў свеце, прысвечаныя беларускай вышэйшай адукацыi. Адразу трэба адзначыць, што, нягледзячы на мемуарны характар працы, г.зн. успамiны аднаго чалавека, шырокае выкарыстанне ў ёй успамiнаў большасцi колiшнiх студэнтаў гэтых iнстытуцыяў (21 асобы) на-дало кнiзе полiмемуарны характар, нават нейкае адценне навуковасцi, што безумоўна павялiчыла яе каштоўнасць i дазволiла значна зменшыць непазбежны ў падобных творах суб’ектывiзм. Калi паспрабаваць акрэслiць асноўныя тэмы, якiя асвятляюць мемуары, то прыйдзеш да высновы, наколькi яны разнастайныя. Тут i апiсанне матэрыяльных умоў паваеннага жыцця беларускай эмiграцыi, дзейнасцi беларускiх палiтычных груповак, палiтыкi алiянтаў да рэпатрыяцыi ў СССР, рэлiгiйнага жыцця эмiгрантаў, у прыватнасцi стан Беларускай Праваслаўнай Аўтакефальнай Царквы. Аднак, натуральна, большая частка кнiгi прысвечана студэнцкаму жыццю беларусаў на чужыне i апавядае аб розных баках дзейнасцi беларускiх студэнцкiх арганiзацыяў, прасочваецца лёс асобных студэнтаў ва ўнiверсiтэтах Марбургу (Нямеччына) i Лювэна (Бельгiя), а прыведзеныя ўспамiны iншых былых студэнтаў дазваляюць азнаёмiцца i з жыццём беларускiх студэнтаў у Парыжскiм i Мадрыдскiм унiверсiтэтах. Чытаць далей →